భారత్, నేపాల్ – కేవలం పొరుగుదేశాలే కాదు, ఒకే హృదయం, ఒకే సంస్కృతిని పంచుకునే రెండు దేశాలు. కానీ, ఈ పవిత్రమైన బంధం ఎంతవరకు నిజం? ఈ స్నేహం వెనుక దాగిన రాజకీయ, భద్రతాపరమైన చిక్కులను, రెండు దేశాల మధ్య ఉన్న సంక్లిష్టమైన సంబంధాలను ఒక వార్తా కథనం రూపంలో విశ్లేషిద్దాం. ఈ కథనం చరిత్రలో జరిగిన ముఖ్య సంఘటనలను, ప్రస్తుతం ఎదురవుతున్న సవాళ్లను లోతుగా పరిశీలిస్తుంది.
భారత్-నేపాల్ సంబంధాలు: స్నేహమా, సంక్షోభమా?
భారత్, నేపాల్‌ను కేవలం భౌగోళిక పొరుగుదేశాలుగా మాత్రమే చూస్తే పొరపాటే. ఒకే భాష, ఒకే మతం, ఒకే సంస్కృతిని పంచుకునే ఈ దేశాల మధ్య సంబంధాలు ఎప్పుడూ ఒకేలా లేవు. ప్రేమ, ద్వేషం, నమ్మకం, నమ్మక ద్రోహం.. ఇలా అనేక భావోద్వేగాల సమ్మేళనం ఈ బంధం. నేపాల్‌లో మావోయిస్టుల పోరాటం నుంచి రాజభవన హత్యల వరకు, ఐఎస్‌ఐ, సీఐఏ వంటి గూఢచార సంస్థల కదలికల వరకు, నేపాల్ ఇప్పుడు అంతర్జాతీయ ఏజెన్సీలకు ఒక యుద్ధభూమిగా మారిందా? ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానం తెలుసుకోవాలంటే చరిత్రలోకి ఒకసారి తొంగిచూడాలి.
చరిత్రలోని మలుపులు: ఒక సంక్లిష్ట ప్రయాణం
1950లో భారత్, నేపాల్ మధ్య కుదిరిన శాంతి ఒప్పందం ప్రకారం సరిహద్దులు తెరిచి ఉంచబడ్డాయి. పాస్‌పోర్ట్, వీసా లేకుండా ఇరు దేశాల ప్రజలు స్వేచ్ఛగా రాకపోకలు సాగించవచ్చు. కానీ, 1955లో నేపాల్ కొత్త రాజుగా వచ్చిన మహేంద్ర వీర్ షా చైనా వైపు మొగ్గు చూపారు. 1962 భారత్-చైనా యుద్ధంలో నేపాల్ భారత్‌కు మద్దతు ఇవ్వకపోవడం ఈ బంధంలో తొలి పగుళ్లకు కారణమైంది. ఆ తర్వాత వచ్చిన రాజు వీరేంద్ర షా భారతదేశంతో సత్సంబంధాలు కోరుకున్నారు, కానీ 1975లో భారత్ సిక్కింను తనలో కలుపుకోవడంతో నేపాల్‌లో భయం మొదలైంది. చైనా ఈ భయాన్ని మరింత పెంచింది.
సెక్యూరిటీ కలతలు: గూఢచార సంస్థల అడ్డాగా నేపాల్?
నేపాల్ భూభాగం కొన్ని విదేశీ గూఢచార సంస్థలకు వ్యూహాత్మక స్థావరంగా మారిందని పలు నివేదికలు చెబుతున్నాయి. 1999లో ఖాట్మండు నుంచి ఐసీ-814 విమానం హైజాక్ కావడం దీనికి ఒక ఉదాహరణ. ఈ ఘటన నేపాల్‌లో ఉగ్రవాదం ఎంత లోతుగా పాతుకుపోయిందో ప్రపంచానికి తెలియజేసింది. ఇంకా, 2001లో జరిగిన రాజభవన హత్యలు కూడా చాలా అనుమానాలకు తావిచ్చాయి. రాజుతో పాటు కుటుంబం మొత్తాన్ని దారుణంగా చంపిన ఈ ఘటన వెనుక సీఐఏ హస్తం ఉందనే ఆరోపణలు వచ్చాయి. రష్యా ఆయుధాల ప్రాజెక్ట్‌ను అడ్డుకోవడానికే అమెరికా ఈ పని చేసిందని కొందరు విశ్లేషకులు చెబుతున్నారు. అయితే, ఈ ఆరోపణలకు అధికారిక ఆధారాలు లేవు.
ఆర్థిక, రాజకీయ సవాళ్లు
నేపాల్‌లో ప్రజాస్వామ్యం కోసం జరిగిన పోరాటాలు, రాజకీయ అస్థిరత, తరచూ మారుతున్న ప్రభుత్వాలు దేశాన్ని బలహీనపరిచాయి. ఈ బలహీనతను చైనా తన లాభం కోసం ఉపయోగించుకుంది. భారీ ప్రాజెక్టులకు నిధులు అందించి, నేపాల్‌ను రుణ ఊబిలోకి నెట్టే ప్రయత్నం చేసింది. బీఆర్‌ఐ ప్రాజెక్టులు, బుద్ధ ఎయిర్‌పోర్ట్ వంటి నిర్మాణాలు దీనిలో భాగమే. ఈ అప్పుల భారం నేపాల్‌ను చైనాకు పూర్తిగా దగ్గర చేసింది.
మన భద్రత, మన బాధ్యత
నేపాల్ మన పొరుగుదేశం మాత్రమే కాదు, మన భద్రతకు కూడా చాలా కీలకం. తెరిచి ఉన్న సరిహద్దుల వల్ల ఎవరైనా సులభంగా మన దేశంలోకి ప్రవేశించవచ్చు. ఈ అవకాశాన్ని ఉగ్రవాద సంస్థలు, విదేశీ గూఢచార ఏజెన్సీలు ఉపయోగించుకుంటున్నాయి. అందుకే, నేపాల్‌లో శాంతి, స్థిరత్వం ఉండేలా చూడటం మన బాధ్యత. నేపాల్ రాజకీయాలను ప్రభావితం చేయకుండా, వారికి సహాయం అందిస్తూనే, మన భద్రతా ప్రయోజనాలను కూడా కాపాడుకోవాల్సిన అవసరం ఉంది. ఎందుకంటే, పొరుగువాడు శాంతంగా ఉంటేనే మనం ప్రశాంతంగా నిద్రపోగలం.
