భారతీయ తేనె ఎగుమతులు ప్రపంచంలో 2వ స్థానం!
ప్రపంచ వేదికపై తేనెతో భారత్ తీపి ప్రస్థానం
ఏళ్ల తరబడి సాగుతున్న వ్యవసాయ విధానంలో తేనెటీగల పెంపకం ఎప్పుడూ ఒక అనుబంధ పరిశ్రమగానే ఉంది. అయితే, కేంద్ర ప్రభుత్వం తీసుకున్న చారిత్రక నిర్ణయం ఫలితంగా ఈ రంగం ఇప్పుడు ఊహించని విజయాన్ని నమోదు చేసింది. ప్రపంచంలో అత్యంత నాణ్యమైన తేనెకు కేరాఫ్గా భారత్ నిలుస్తోంది. వ్యవసాయ అనుబంధ రంగాల నుంచి అతి తక్కువ కాలంలో అంతర్జాతీయంగా గుర్తింపు పొందిన రంగాల్లో తేనె పరిశ్రమ ముందుంది. ఈ విజయ ప్రస్థానం వెనుక కేంద్ర ప్రభుత్వం ప్రారంభించిన ‘నేషనల్ బీ కీపింగ్ అండ్ హనీ మిషన్’ (ఎన్.బి.హెచ్.ఎం.) కృషి ఉంది. దీనినే ‘తీపి విప్లవం’గా వ్యవహరిస్తున్నారు. దేశీయ ఉత్పాదకతను, నాణ్యతను పెంచాలనే లక్ష్యంతో చేపట్టిన ఈ మిషన్.. ‘ఆత్మనిర్బర్ భారత్’ అభియాన్లో ఒక శక్తిమంతమైన భాగమైంది. అందువల్ల, కేవలం నాలుగేళ్ల కాలంలోనే ప్రపంచ తేనె ఎగుమతుల జాబితాలో తొమ్మిదో స్థానం నుంచి రెండవ స్థానానికి భారత్ ఎగబాకడం ఒక అద్భుతమైన విజయం.
మొదటగా, ఈ అంశం యొక్క మూలాన్ని, అంటే సమస్య ఏమిటో తెలుసుకోవడం ముఖ్యం. ఇంతకు ముందు భారతీయ తేనె ఉత్పాదకత బాగానే ఉన్నప్పటికీ, నాణ్యత, అంతర్జాతీయ ప్రమాణాలు, తేనె మూలాలను గుర్తించే (Traceability) వ్యవస్థ సరిగా లేకపోవడం ప్రధాన సమస్య. కాబట్టి, అమెరికా వంటి అగ్రరాజ్యాలు నాణ్యత విషయంలో కఠిన నిబంధనలు విధించేవి. సరైన మౌలిక వసతులు, శాస్త్రీయ పద్ధతులు లేకపోవడం వల్ల తేనెటీగల పెంపకందారులు సరైన ఆదాయం పొందలేకపోయారు. దీనికి పరిష్కారంగా, కేంద్రం రూ. 500 కోట్ల బడ్జెట్తో ఈ మిషన్ను ప్రారంభించింది. 2020-21 ఆర్థిక సంవత్సరంలో ప్రారంభమైన ఈ స్కీం, 2025-26 ఆర్థిక సంవత్సరం వరకు లక్ష్యాలను పెట్టుకుంది. శాస్త్రీయ తేనెటీగల పెంపకాన్ని ప్రోత్సహించడం, రైతులకు ఉపాధి కల్పించడం, పరాగ సంపర్కాన్ని (Pollination) పెంచడం దీని ముఖ్య ఉద్దేశాలు. తద్వారా, దేశీయంగా తేనె ఉత్పత్తి సామర్థ్యం గణనీయంగా పెరిగింది.
భారతీయ తేనె ఎగుమతులు: తీపి విప్లవం వెనుక వ్యూహం
2024 సంవత్సరపు గణాంకాలను గమనిస్తే, భారత్ దాదాపు 1.40 లక్షల మెట్రిక్ టన్నుల సహజ తేనెను ఉత్పత్తి చేసింది. అదేవిధంగా, 1.07 లక్షల మెట్రిక్ టన్నుల తేనెను విజయవంతంగా ఎగుమతి చేసింది. ఈ ఎగుమతుల ద్వారా సుమారు రూ. 1,480 కోట్ల విదేశీ మారకాన్ని ఆర్జించడం జరిగింది. ఇది కేవలం ఒక ఆర్థిక లావాదేవీ మాత్రమే కాదు, ప్రపంచ మార్కెట్లో భారతీయ ఉత్పత్తులకు పెరుగుతున్న ఆదరణకు నిదర్శనం. అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలు, యునైటెడ్ అరబ్ ఎమిరేట్స్, సౌదీ అరేబియా, ఖతర్, లిబియా వంటి దేశాలకు భారతీయ తేనె ప్రధానంగా ఎగుమతి అవుతోంది. నాణ్యత విషయంలో అగ్రస్థానంలో ఉండే అమెరికా మార్కెట్లోకి అధిక మొత్తంలో మన తేనె చేరడం అనేది, ప్రభుత్వం అమలు చేసిన నాణ్యతా ప్రమాణాల విజయానికి సంకేతం. దీనితో పాటు, ఈ రంగం వేలాది మంది గ్రామీణ రైతులకు, ముఖ్యంగా మహిళలకు ఉపాధిని కల్పించింది.
నాణ్యతకు భరోసా: టెస్టింగ్ ల్యాబ్ల ద్వారా ‘భారతీయ తేనె’ బ్రాండింగ్National Bee Keeping and Honey Missionభారతీయ తేనె అంతర్జాతీయ మార్కెట్లో గట్టి పోటీని ఎదుర్కోవాలంటే, నాణ్యత విషయంలో ఎలాంటి రాజీ పడకూడదు. ఈ సమస్యను గుర్తించిన కేంద్ర ప్రభుత్వం, నాణ్యతా ప్రమాణాలను పెంపొందించేందుకు బృహత్తర ప్రణాళికను అమలు చేసింది. దేశవ్యాప్తంగా 6 ప్రపంచ స్థాయి హనీ టెస్టింగ్ ల్యాబ్స్ ఏర్పాటు అయ్యాయి. అంతేకాక, క్షేత్రస్థాయిలో తేనెటీగల పెంపకందారులకు అందుబాటులో ఉండేలా 47 మినీ ల్యాబ్స్ (Mini Labs) కూడా ఏర్పాటు చేశారు. ఈ ల్యాబ్స్ ఏర్పాటు వెనుక ప్రధాన ఉద్దేశం.. ఎగుమతి అయ్యే ప్రతి తేనె బ్యాచ్లో యాంటీబయాటిక్స్, ఇతర కలుషితాలు లేవని ధృవీకరించడం. ఈ నిశితమైన పరీక్షా వ్యవస్థ ఫలితంగా, భారతీయ తేనెపై అంతర్జాతీయ కొనుగోలుదారులలో నమ్మకం పెరిగింది. ఇది ఎగుమతులు పెరగడానికి ప్రధాన కారణమైంది.
అంతర్జాతీయ మార్కెట్లో ముఖ్యంగా అమెరికన్ మార్కెట్లో ఎదురైన ప్రధాన సమస్య ‘తేనె మూలాలను గుర్తించడం’ (Traceability). ఏ ప్రాంతం నుంచి, ఏ రైతు నుంచి తేనె సేకరించబడింది అనే వివరాలను అందించడంలో లోపం ఉండేది. ఈ సమస్యకు పరిష్కారంగా, కేంద్రం ‘మధుక్రాంతి’ అనే పోర్టల్ను ప్రారంభించింది. ఈ డిజిటల్ పోర్టల్ ద్వారా తేనెటీగల పెంపకందారులు, తేనె సొసైటీలు, ప్రాసెసింగ్ కంపెనీల ఆన్లైన్ రిజిస్ట్రేషన్ జరుగుతోంది. మరోవైపు, ఇది తేనె మూలాలను గుర్తించడంలో పూర్తి పారదర్శకతను అందిస్తుంది. 2024 అక్టోబరు నెలాఖరు నాటికి సుమారు 15 వేల మందికి పైగా పెంపకందారులు ఈ పోర్టల్లో రిజిస్టర్ అయ్యారంటే, ఈ వ్యవస్థ యొక్క ప్రాముఖ్యతను అర్థం చేసుకోవచ్చు. సాంకేతికతను వినియోగించడం తద్వారా, భారతీయ తేనెకు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ‘విశ్వసనీయత’ అనే కొత్త బ్రాండ్ను సృష్టించారు.
మిషన్ విజయ రహస్యం: శాస్త్రీయ పెంపకానికి మూడు మినీ మిషన్లు
NBHM: Mini Mission Goals
‘నేషనల్ బీ కీపింగ్ అండ్ హనీ మిషన్’ కేవలం నిధులు కేటాయించడంతో ఆగలేదు, దాని విజయం వెనుక స్పష్టమైన, విశ్లేషణాత్మకమైన కార్యాచరణ ప్రణాళిక ఉంది. ఈ మిషన్ను సమగ్రంగా అమలు చేసేందుకు మూడు ‘మినీ మిషన్లుగా’ (Mini Missions) విభజించారు. ప్రతి మినీ మిషన్ ఒక నిర్దిష్ట సమస్యను పరిష్కరించేందుకు లేదా ఒక లక్ష్యాన్ని సాధించేందుకు ఉద్దేశించబడింది. ఈ విశ్లేషణ ద్వారానే సమస్యకు పరిష్కారం లభించింది.
మినీ మిషన్-I (ఉత్పాదకత, పరాగ సంపర్కం): ఈ మిషన్ కింద శాస్త్రీయ పద్ధతులను ఉపయోగించి తేనెటీగల పెంపకాన్ని ప్రోత్సహించడంపై దృష్టి పెట్టారు. ముఖ్యంగా, వివిధ పంటలైన పండ్లు, కూరగాయలు, నూనె గింజలు, పప్పు ధాన్యాల ఉత్పాదకతను పరాగ సంపర్కం (Pollination) ద్వారా పెంచడం దీని లక్ష్యం. తేనెటీగల పెంపకం కేవలం తేనె కోసమే కాదు, పంట దిగుబడిని పెంచడానికి కూడా ఉపయోగపడుతుంది అనే విషయాన్ని రైతులకు అవగాహన కల్పించారు. ఉదాహరణకు, ఆపిల్, ఆవాలు వంటి పంటలకు తేనెటీగల ద్వారా పరాగ సంపర్కం జరిగితే దిగుబడి గణనీయంగా పెరుగుతుంది.
మినీ మిషన్-II (ప్రాసెసింగ్, మార్కెటింగ్, మౌలిక సదుపాయాలు): ఈ మిషన్ పోస్ట్-హార్వెస్ట్ మేనేజ్మెంట్ పై దృష్టి పెట్టింది. తేనె సేకరణ, ప్రాసెసింగ్, నిల్వ, మార్కెటింగ్ మరియు విలువ జోడింపు (Value Addition) వంటి కార్యకలాపాలను దీని కిందకు తీసుకొచ్చారు. ఇంటిగ్రేటెడ్ బీ కీపింగ్ డెవలప్మెంట్ సెంటర్లను (IBDCs), అధునాతన ప్రాసెసింగ్ యూనిట్లను, టెస్టింగ్ ల్యాబ్లను ఏర్పాటు చేయడం దీని లక్ష్యం. తేనెటీగల పెంపకందారులకు సరైన మౌలిక సదుపాయాలు కల్పించడం ఈ కారణంగా, ఉత్పత్తి అయిన తేనె నాణ్యత కోల్పోకుండా మార్కెట్కు చేరింది.
మినీ మిషన్-III (పరిశోధన, సాంకేతికత): ఈ మిషన్ ద్వారా వివిధ ప్రాంతాలు, వ్యవసాయ-వాతావరణ పరిస్థితులకు అనుగుణంగా పరిశోధన, సాంకేతికత అభివృద్ధిపై దృష్టి సారించారు. తేనెటీగల వ్యాధుల నిర్ధారణ (Bee Disease Diagnostics) ల్యాబ్లను ఏర్పాటు చేయడం, కొత్త జాతుల పెంపకంపై పరిశోధన చేయడం, పెంపకందారులకు నైపుణ్య అభివృద్ధి శిక్షణ ఇవ్వడం ఈ మిషన్ లక్ష్యం. అందువల్ల, ఈ మూల ఆధారిత పరిశోధనలు తేనెటీగల పెంపకందారులకు ఎదురయ్యే సవాళ్లకు శాశ్వత పరిష్కారాలను చూపాయి.
రైతులకు ఆర్థిక బలం: ఎఫ్పీఓల ద్వారా సామాజిక-ఆర్థిక అభివృద్ధి
Farmers’ Economic Empowerment through FPOs
తేనెటీగల పెంపకందారులు చిన్న కమతాలు కలిగి ఉన్న రైతులు కావడంతో, వారిని ఏకతాటిపైకి తీసుకురావడం, వారికి సమష్టిగా బేరమాడే శక్తిని (Bargaining Power) అందించడం చాలా అవసరం. ఈ సమస్యకు పరిష్కారంగా, ఎన్.బి.హెచ్.ఎం. ద్వారా ఫార్మర్ ప్రొడ్యూసర్ ఆర్గనైజేషన్స్ (ఎఫ్.పీ.ఓ.) ఏర్పాటుకు ప్రోత్సాహం అందించారు. ఈ ఎఫ్పీఓలు రైతులు తమ ఉత్పత్తులను ఒకే చోట ప్రాసెస్ చేసి, నేరుగా మార్కెట్లో విక్రయించడానికి సహాయపడతాయి. మొత్తానికి, మధ్యవర్తుల ప్రమేయం తగ్గడం వల్ల రైతులకు అధిక లాభం చేకూరుతుంది.
కేంద్రం 100 రైతు ఉత్పత్తిదారుల సంస్థలను (ఎఫ్.పీ.ఓ.) ఏర్పాటు చేయాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. ఈ లక్ష్యం గొప్పగా విజయవంతమైంది. ఇప్పటికే 97 ఎఫ్పీఓలు రిజిస్టర్ అయ్యాయి. ఈ సంస్థలు రిజిస్టర్ కావడం అనేది కేవలం సంఖ్య కాదు, వేలాది మంది తేనెటీగల పెంపకందారులను, వారి కుటుంబాలను ఆర్థికంగా బలోపేతం చేయడంలో ఇవి కీలక పాత్ర పోషిస్తాయి. ఈ ఎఫ్పీఓలు నాణ్యత నియంత్రణ, ప్రాసెసింగ్, బ్రాండింగ్ మరియు ఎగుమతి కార్యకలాపాలను నిర్వహించడంలో సహాయపడతాయి. దీనితో పాటు, ఈ సంస్థలు తేనెటీగల పెంపకం పరికరాల కొనుగోలుకు, శిక్షణకు, మార్కెటింగ్ మద్దతుకు ఒక వేదికగా నిలుస్తాయి. చివరగా, ఈ సామాజిక-ఆర్థిక మార్పు గ్రామీణ ప్రాంతాలలో స్వయం ఉపాధిని పెంపొందించింది.
ఈ విజయంలో ముఖ్యంగా గమనించదగిన అంశం, ఈ మిషన్ ద్వారా మహిళా సాధికారతకు (Women Empowerment) లభించిన మద్దతు. తేనెటీగల పెంపకం తక్కువ పెట్టుబడితో ఎక్కువ ఆదాయాన్ని ఇచ్చే వృత్తి. అందువల్ల, అనేక మంది మహిళా పెంపకందారులు ఈ రంగంలోకి వచ్చి ఆర్థిక స్వాతంత్ర్యాన్ని పొందుతున్నారు.
అంతర్జాతీయ మార్కెట్లో భారతీయ తేనె: పెరిగిన విశ్వసనీయత
Global Trust in Indian Honey
భారతీయ తేనె అంతర్జాతీయంగా రెండో స్థానానికి చేరుకోవడం అనేది కేవలం ఎగుమతి పరిమాణం పెరగడం మాత్రమే కాదు. అంతర్జాతీయ మార్కెట్లో ఒక నమ్మకమైన బ్రాండ్గా ఎదగడం. ఈ విజయం వెనుక ఉన్న కారణాలు, అమెరికా వంటి కఠినమైన నాణ్యతా ప్రమాణాలను అమలు చేసే దేశాలు మన తేనెను పెద్ద మొత్తంలో ఎందుకు దిగుమతి చేసుకుంటున్నాయో విశ్లేషించాలి. అమెరికా, యుఏఈ, సౌదీ అరేబియా వంటి దేశాలకు భారతీయ తేనె ఎగుమతి అవుతుంది.
సమస్యకు పరిష్కారం: గతంలో, చౌకగా లభించే కల్తీ తేనె (Syrup Adulteration) విషయంలో అంతర్జాతీయంగా పెద్ద వివాదాలు తలెత్తాయి. ముఖ్యంగా, ట్రేసబిలిటీ లేని తేనెపై ప్రపంచ దేశాలు అనుమానం వ్యక్తం చేశాయి. భారత ప్రభుత్వం ‘మధుక్రాంతి’ పోర్టల్, అలాగే ప్రపంచ స్థాయి టెస్టింగ్ ల్యాబ్లను ఏర్పాటు చేయడం తద్వారా, తేనె నాణ్యత, స్వచ్ఛత గురించి స్పష్టమైన భరోసా లభించింది. మన తేనెటీగల పెంపకందారులు ఏ ప్రాంతంలో, ఏ పూల నుంచి తేనెను సేకరించారో ట్రాక్ చేయగలిగే సాంకేతిక వ్యవస్థను అభివృద్ధి చేయడం ఫలితంగా, అంతర్జాతీయ కస్టమర్ల విశ్వాసం పెరిగింది.
ప్రపంచంలోని మార్కెట్లో భారతీయ తేనెకు లభిస్తున్న ఈ ఆదరణ, భవిష్యత్తులో ఎగుమతులు మరింత పెరిగేందుకు సంకేతం. 2024లో రూ. 1,480 కోట్ల విదేశీ మారకాన్ని ఆర్జించడం దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థకు ఒక చిన్న అయితే, బలమైన మద్దతు. ఈ విజయం చదివే పాఠకుడికి, ముఖ్యంగా వ్యాపారవేత్తలకు, యువ రైతులకు ఏమి ఉపయోగం? అంటే, తేనెటీగల పెంపకం అనేది ఒక లాభదాయకమైన ఉపాధి మార్గంగా, అలాగే అంతర్జాతీయ ఎగుమతి అవకాశాలు ఉన్న రంగంగా ఇది నిరూపితమైంది.
ముగింపు: తేనె రంగం ముందున్న సవాళ్లు, భవిష్యత్ కార్యాచరణ
భారతీయ తేనె పరిశ్రమ భవిష్యత్తు
మొత్తానికి, నేషనల్ బీ కీపింగ్ అండ్ హనీ మిషన్ ద్వారా భారత్ సాధించిన ఈ ‘తీపి విప్లవం’ అభినందనీయం. తొమ్మిదో స్థానం నుంచి రెండవ స్థానానికి ఎదగడం అనేది కేంద్ర ప్రభుత్వ ప్రణాళికాబద్ధమైన కృషికి, దేశ రైతుల పట్టుదలకు నిదర్శనం. అయితే, ఈ విజయం సాధించిన తరువాత మరింత ముందుకు సాగాల్సిన అవసరం ఉంది. ముఖ్యంగా, తేనె ఉత్పత్తిలో చైనా, టర్కీ వంటి దేశాలతో పోటీ పడాలంటే, ఉత్పత్తి పరిమాణంతో పాటు, ప్రపంచంలోనే నెంబర్ 1 స్థానానికి చేరుకునేందుకు నాణ్యత, బ్రాండింగ్పై నిరంతర దృష్టి పెట్టాలి.
పరిష్కారాలు, కార్యాచరణ:
- నాణ్యతా నియంత్రణలో పట్టుదల: నాణ్యతా పరీక్షా ల్యాబ్లను ప్రతి రాష్ట్రంలో విస్తరించాలి. మధుక్రాంతి పోర్టల్లో రిజిస్ట్రేషన్ తప్పనిసరి చేయాలి.
- ప్రాంతీయ బ్రాండింగ్: మన దేశంలో రకరకాల పూల నుంచి వచ్చే (Multi-floral, Mono-floral) తేనె ఉంటుంది. ఉదాహరణకు, హిమాలయన్ తేనె, లిచీ తేనె వంటివాటికి ప్రత్యేకమైన భౌగోళిక గుర్తింపు (Geographical Indication – GI Tag) తీసుకురావాలి. ఈ కారణంగా, అధిక ధర పలకడానికి అవకాశం ఉంటుంది.
- పరిశోధన, శిక్షణ: మినీ మిషన్-III కింద పరిశోధనలను మరింత పెంచాలి. తేనెటీగల పెంపకందారులకు ఆధునిక పరికరాలపై, వ్యాధుల నివారణపై నిరంతర శిక్షణ ఇవ్వాలి. తద్వారా, పెంపకందారులు అధిక దిగుబడిని సాధించగలుగుతారు.
ఈ రంగంపై నిరంతరం దృష్టి పెట్టడం ఫలితంగా, రాబోయే కొద్ది సంవత్సరాలలో భారత్ తేనె ఎగుమతుల్లో ప్రపంచంలోనే నెంబర్ 1 స్థానాన్ని సాధించగలదు. అప్పుడు మన దేశం కేవలం నాణ్యమైన తేనెకు కేరాఫ్గా మాత్రమే కాకుండా, ప్రపంచానికి ‘తేనె సరఫరాదారు’గా తన స్థానాన్ని సుస్థిరం చేసుకుంటుంది. ఇది గ్రామీణ ఆర్థిక వ్యవస్థకు, దేశ వ్యవసాయ రంగానికి గొప్ప వరం అవుతుంది.
బాహ్య లింకులు (External Links):
- నేషనల్ బీ బోర్డు (NBB) అధికారిక వెబ్సైట్ https://nbb.gov.in/
- వ్యవసాయ, రైతు సంక్షేమ మంత్రిత్వ శాఖ – ప్రెస్ ఇన్ఫర్మేషన్ బ్యూరో (PIB) https://www.pib.gov.in/
- అగ్రికల్చరల్ అండ్ ప్రాసెస్డ్ ఫుడ్ ప్రొడక్ట్స్ ఎక్స్పోర్ట్ డెవలప్మెంట్ అథారిటీ (APEDA) – సహజ తేనె వివరాలు https://apeda.gov.in/
