తెలంగాణ గిగ్ వర్కర్స్ బిల్లు దేశానికే ఆదర్శం . గిగ్ ఎకానమీ,ఉపాధి రంగంలో విప్లవాత్మక మార్పు

ప్రపంచం మారుతున్న తీరు, మరీ ముఖ్యంగా డిజిటల్ టెక్నాలజీ యొక్క వేగవంతమైన విస్తరణ, భారతదేశ ఉపాధి రంగం యొక్క రూపురేఖలను సమూలంగా మారుస్తున్నాయి. ఉద్యోగం అంటే ఒకే చోట, ఒకే కంపెనీలో, నిర్ణీత వేళలకు పరిమితం కావాలనే సంప్రదాయ భావన నేడు కరిగిపోతోంది. ఇప్పుడు, పని అనేది సౌలభ్యం, స్వేచ్ఛ, మరియు ప్రాజెక్ట్-ఆధారిత విధానంలోకి మారుతోంది. ఈ మార్పుకు కేంద్ర బిందువే ‘గిగ్ ఎకానమీ’.

వి.వి. గిరి నేషనల్ లేబర్ ఇన్స్టిట్యూట్ (VVGNLI) తాజాగా విడుదల చేసిన ఒక నివేదిక ఈ పరిణామాన్ని స్పష్టంగా వివరిస్తోంది. ఆ నివేదిక ప్రకారం, 2020-21 ఆర్థిక సంవత్సరంలో దేశంలోని మొత్తం వ్యవసాయేతర కార్మికశక్తిలో గిగ్ వర్కర్ల శాతం కేవలం 2.6% మాత్రమే. అయితే, భారతదేశ స్వాతంత్ర్యం సిద్ధించి శతాబ్ది ఉత్సవాలు జరుపుకునే 2047 నాటికి, ఈ సంఖ్య అమాంతం 14.89 శాతానికి చేరుకోనుందని అంచనా. అందువల్ల, గిగ్ వర్కర్ల సంఖ్య ఏడు రెట్లు పెరగడం అనేది భారత ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఒక చారిత్రక ఘట్టంగా చెప్పవచ్చు. 2020-21 నాటికి సుమారు 77 లక్షలుగా ఉన్న ఈ కార్మికుల సంఖ్య, 2047 నాటికి 6.16 కోట్లకు చేరుకునే అవకాశం ఉంది.

గిగ్ ఎకానమీ పెరుగుదలకు ముఖ్య కారణాలు

ఈ అద్భుతమైన వృద్ధి వెనుక అనేక కీలక అంశాలు దాగి ఉన్నాయి. ముఖ్యంగా, టెక్నాలజీ వేగంగా విస్తరించడం, ప్రతి ఒక్కరికీ డిజిటల్ ప్లాట్ఫామ్స్ అందుబాటులోకి రావడం ప్రధాన కారణాలుగా చెప్పవచ్చు. ప్రజల్లో తమ నైపుణ్యాల ఆధారంగా, ప్రాజెక్ట్-ఆధారిత ఉద్యోగాలు చేయాలనే ఆసక్తి కూడా గణనీయంగా పెరిగింది. దీనితో పాటు, ఈ రంగం యువతకు, మహిళలకు, మరియు ముఖ్యంగా టయర్-2, టయర్-3 నగరాల ప్రజలకు అపారమైన అవకాశాలను అందిస్తోంది.

ప్రారంభంలో ట్రాన్స్‌పోర్ట్ మరియు ఫుడ్ సప్లయ్ వంటి సంప్రదాయ రంగాలకే పరిమితమైన గిగ్ వర్క్ ఇప్పుడు హెల్త్ కేర్, ఎడ్యుకేషన్, కన్సల్టింగ్, మార్కెటింగ్, డిజైన్, మరియు క్రియేటివ్ సర్వీసెస్ వంటి అత్యాధునిక రంగాల్లోకి కూడా విస్తరించింది. అంతేకాక, ఈ రంగం దేశ **స్థూల జాతీయోత్పత్తి (GDP)**లో కూడా గణనీయమైన వాటాను అందిస్తుంది. గిగ్ ఎకానమీ 2030 నాటికి దేశ జీడీపీలో 1.25%, 2047 నాటికి 4% వరకు వాటాను కలిగి ఉండే అవకాశం ఉంది. ఈ కారణంగా, గిగ్ ఎకానమీ కేవలం ఉపాధి మార్గం మాత్రమే కాకుండా, దేశ ఆర్థిక వృద్ధికి చోదక శక్తిగా మారుతోంది.

దేశంలో ప్రస్తుత గిగ్ వర్కర్ల సంఖ్య (అక్టోబర్ 2025 అంచనా)

సమకాలీన పరిస్థితులను పరిశీలిస్తే, అక్టోబర్ 2025 నాటికి భారతదేశంలో గిగ్ వర్కర్ల సంఖ్య 1 కోటికి పైగా ఉంటుందని NITI ఆయోగ్ వంటి సంస్థల నివేదికలు మరియు ప్రభుత్వ ప్రకటనలు అంచనా వేస్తున్నాయి (2024-25 నాటికి 1 కోటి). అయితే, 2029-30 నాటికి ఈ సంఖ్య 2.35 కోట్లకు చేరుకుంటుంది. ఈ సంఖ్యను లెక్కించడానికి ఒక ప్రత్యేకమైన జాతీయ రిజిస్ట్రీ లేదా పటిష్టమైన ఎన్యూమరేషన్ ఎక్సర్‌సైజ్ లేకపోవడం వలన, ఖచ్చితమైన సమాచారం కొరకు అంచనాలపై ఆధారపడక తప్పడం లేదు. మరోవైపు, e-Shram పోర్టల్లో నమోదు చేసుకున్న అసంఘటిత కార్మికుల సంఖ్య 30.98 కోట్లు దాటింది.

రాష్ట్రాల విషయానికి వస్తే, తెలంగాణ రాష్ట్రంలో ప్రస్తుతం సుమారు 4 లక్షల నుంచి 4.5 లక్షల మంది వరకు గిగ్ వర్కర్లు ఉన్నారని అంచనా. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో ఖచ్చితమైన సంఖ్య అందుబాటులో లేనప్పటికీ, దక్షిణాది రాష్ట్రాలైన కర్ణాటక, తమిళనాడు తరహాలోనే ఇక్కడ కూడా గిగ్ వర్కర్ల సంఖ్య గణనీయంగా ఉంటుంది. ముఖ్యంగా విశాఖపట్నం, విజయవాడ, తిరుపతి వంటి ప్రధాన నగరాలు ఈ వృద్ధిలో కీలకపాత్ర పోషిస్తున్నాయి.

అత్యధిక గిగ్ వర్కర్లు ఉన్న ప్లాట్‌ఫారమ్‌లు: ఏ రంగంలో ఎంత మంది?

గిగ్ ఎకానమీలో అత్యధిక మంది పనిచేస్తున్న ప్లాట్‌ఫారమ్‌లను పరిశీలిస్తే, సంప్రదాయ రంగాలైన డెలివరీ మరియు రవాణా సేవలు ముందు వరుసలో ఉన్నాయి. NITI ఆయోగ్ నివేదిక ప్రకారం (2020-21 నాటి అంచనాలు):

• రిటైల్ ట్రేడ్ మరియు అమ్మకాలు: సుమారు 27 లక్షల మంది గిగ్ వర్కర్లు.
• ఈ-కామర్స్ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లు: సుమారు 25 లక్షల మంది.
• రవాణా (ట్రాన్స్‌పోర్టేషన్): సుమారు 13 లక్షల మంది.

ఉదాహరణకు, Zomato (జొమాటో) మరియు Swiggy (స్విగ్గీ) వంటి ఫుడ్ డెలివరీ ప్లాట్‌ఫారమ్‌లు, అలాగే Uber (ఊబర్) మరియు Rapido (రాపిడో) వంటి రైడ్ షేరింగ్ సేవలు అత్యధిక సంఖ్యలో గిగ్ వర్కర్లను కలిగి ఉన్నాయి. తద్వారా, ఈ సంస్థలు భారతీయ నగరాల్లోని లక్షలాది మందికి స్వయం ఉపాధి కల్పిస్తున్నాయి. అయితే, ట్రాన్స్‌పోర్ట్, డెలివరీ, మరియు లాజిస్టిక్స్ రంగాల్లోని గిగ్ వర్కర్లే అత్యధికంగా శ్రమ దోపిడీకి గురవుతున్నారు, దీనికి కారణం వారి పని గంటలు మరియు ఆదాయ భద్రత లేకపోవడమే.

కార్మిక చట్టాల పరిధి లేకపోవడం – పరిష్కారం ఏమిటి?

ఇప్పటివరకు, గిగ్ వర్కర్లు సాంప్రదాయ కార్మిక చట్టాల పరిధిలోకి రాలేదు. కాబట్టి, వారి పని గంటలు, ఆదాయం, మరియు ఉద్యోగ భద్రత వంటి ప్రాథమిక అంశాలు ప్రశ్నార్థకంగా మారాయి. ప్లాట్‌ఫారమ్ అగ్రిగేటర్లు తమకు అనుకూలంగా నియమాలను మార్చుకోవడం, తద్వారా కార్మికులపై తీవ్ర ఒత్తిడి పెరగడం ఒక సాధారణ సమస్య. ఈ సమస్యకు పరిష్కారం చూపడానికి రాజస్థాన్, కర్ణాటక, మరియు జార్ఖండ్ వంటి రాష్ట్రాలు తమ వంతు ప్రయత్నాలు చేశాయి. అదేవిధంగా, తెలంగాణ ప్రభుత్వం తీసుకువస్తున్న గిగ్ వర్కర్స్ బిల్లు ఈ సమస్యను సమూలంగా పరిష్కరించడానికి ఒక నూతన శకానికి నాంది పలకనుంది.

తెలంగాణ గిగ్ వర్కర్స్ బిల్లు: దేశానికే ఆదర్శం

తెలంగాణ ప్రభుత్వం రూపొందించిన తెలంగాణ గిగ్ అండ్ ప్లాట్‌ఫాం వర్కర్స్ (రిజిస్ట్రేషన్, సామాజిక భద్రత మరియు సంక్షేమం) బిల్లు, 2025 గిగ్ వర్కర్లకు భరోసా ఇచ్చే దిశగా ఒక చారిత్రక అడుగు. ఈ చట్టం దేశంలోనే అత్యంత సమగ్రమైన, శాస్త్రీయమైన విధానాన్ని కలిగి ఉంది. ముందుగా, రాష్ట్రంలో 1,300 మంది గిగ్ వర్కర్లపై సర్వే నిర్వహించి, వారి సమస్యలను తెలుసుకున్నారు. దీనితో పాటు, 2024 జనవరి నుండి 2025 జూన్ వరకు అగ్రిగేటర్లు, గిగ్ వర్కర్ల సంఘాలు, నిపుణులు మరియు న్యాయవాదులతో ఆరు సార్లు సంప్రదింపులు జరిపారు. మొత్తానికి, ఏప్రిల్ 14 నుండి మే 19 వరకు ప్రజాభిప్రాయ సేకరణ కూడా జరిగింది.

తెలంగాణ గిగ్ వర్కర్స్ బిల్లు యొక్క ప్రధానాంశాలు:

• సంక్షేమ బోర్డు ఏర్పాటు: గిగ్ వర్కర్ల సంక్షేమం కోసం ఒక ప్రత్యేక వెల్ఫేర్ బోర్డు స్థాపించబడుతుంది.
• సామాజిక భద్రత నిధి: ఆరోగ్య బీమా, యాక్సిడెంట్ కవరేజీ, ఆదాయ భద్రత వంటి సంక్షేమ పథకాల అమలు కోసం ఒక ప్రత్యేక నిధిని ఏర్పాటు చేస్తారు.
• అగ్రిగేటర్ల వాటా: అగ్రిగేటర్లు (Uber, Swiggy, Zomato వంటి ప్లాట్‌ఫారమ్‌లు) తమ గిగ్ వర్కర్‌కు ఇచ్చే ప్రతి లావాదేవీ చెల్లింపులో 1% నుండి 2% వరకు సంక్షేమ నిధికి తప్పనిసరిగా జమ చేయాలి. ఫీజు చెల్లించడంలో విఫలమైతే జరిమానా, లేదా జైలు శిక్ష విధించే అవకాశం ఈ చట్టంలో ఉంది.
• రిజిస్ట్రేషన్ మరియు ID: ప్రతి గిగ్ వర్కర్‌కు ప్రత్యేక గుర్తింపు సంఖ్య (Unique ID) ఇవ్వబడుతుంది.
• జాబ్ సెక్యూరిటీ: సమగ్ర దర్యాప్తు మరియు వారం రోజుల నోటీసు లేకుండా గిగ్ వర్కర్లను తొలగించకుండా చట్టం రక్షణ కల్పిస్తుంది.

గిగ్ వర్కర్స్ బిల్లు: ఉపయోగం మరియు పరిష్కారాలు

గిగ్ ఎకానమీ అనేది భవిష్యత్తు ఉపాధికి ఒక అనివార్యమైన మార్గం. ఫలితంగా, ఈ రంగంలో పనిచేసే కార్మికులకు సామాజిక భద్రత కల్పించడం అనేది కేవలం వారి సంక్షేమం కోసం మాత్రమే కాదు, దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క స్థిరత్వానికి కూడా చాలా ముఖ్యం.

సమస్యకు పరిష్కారాలు ఇలా ఉండాలి:

1. కేంద్రీకృత జాతీయ విధానం: తెలంగాణ తరహాలో ఒక సమగ్రమైన జాతీయ గిగ్ వర్కర్స్ విధానం తేవాలి.
2. అగ్రిగేటర్ల బాధ్యత: లాభాలలో వాటాతో పాటు, కార్మికుల సామాజిక భద్రతకు అగ్రిగేటర్లు పూర్తి బాధ్యత వహించాలి.
3. నైపుణ్యాభివృద్ధి: గిగ్ వర్కర్లు తక్కువ-నైపుణ్యం ఉన్న పనుల నుండి మధ్యస్థ, ఉన్నత-నైపుణ్యం ఉన్న పనులకు మారడానికి ప్రభుత్వం ప్రత్యేక నైపుణ్యాభివృద్ధి కార్యక్రమాలు చేపట్టాలి.

మొత్తానికి, తెలంగాణ ప్రభుత్వం తెస్తున్న ఈ చట్టం గిగ్ వర్కర్లకు ఆరోగ్య భద్రత, ఆర్థిక భద్రత, మరియు ఉద్యోగ భద్రత కల్పిస్తుంది. చివరగా, ఈ నూతన చట్టం దేశంలోని ఇతర రాష్ట్రాలకు కూడా మార్దదర్శకంగా నిలిచి, గిగ్ ఎకానమీ యొక్క సమతుల్యమైన వృద్ధికి దోహదపడుతుంది. భారతదేశ గిగ్ వర్కర్ల భవిష్యత్తు సురక్షితంగా మరియు సుసంపన్నంగా ఉండటానికి ఈ తరహా నిర్ణయాత్మక చర్యలు ఎంతో అవసరం.