రైలు ప్రయాణ తేదీ మార్చితే టికెట్ క్యాన్సిల్ తప్పదా? భారతీయ రైల్వే శాఖ దేశవ్యాప్తంగా తన టికెట్ కౌంటర్లలో భౌతిక నగదు లావాదేవీలను దశలవారీగా తగ్గిస్తూ, డిజిటల్ లావాదేవీలను పెంచేందుకు చేపట్టిన చొరవ (Digital Push) ప్రయాణీకులకు ఊహించని సమస్యలను తెచ్చిపెట్టింది. సాంకేతిక పురోగతికి స్వాగతం పలికినప్పటికీ, ఈ డిజిటల్ మార్పు ప్రయాణికుల అత్యంత ముఖ్యమైన హక్కులలో ఒకటైన – ప్రయాణ తేదీని మార్చుకునే హక్కును – వారికి లేకుండా చేసిందని రైల్వే ఉద్యోగులు మరియు సాధారణ ప్రజానీకంలో తీవ్ర ఆందోళనలు వ్యక్తమవుతున్నాయి.
ప్యాసింజర్ రిజర్వేషన్ సిస్టమ్ (PRS)లో గందరగోళం
రైల్వే తొలుత ఈ ప్రయోగాన్ని పార్శిల్ కౌంటర్లలో ప్రారంభించింది, అక్కడ ఎక్కువ మంది కస్టమర్‌లు సులభంగా డిజిటల్ చెల్లింపులకు మారడంతో అది విజయవంతమైంది. అయితే, జనరల్ మరియు రిజర్వేషన్ కౌంటర్లలో డిజిటల్ చెల్లింపులను ప్రవేశపెట్టడం వలన కొంత గందరగోళం మరియు సాంకేతిక సమస్యలు తలెత్తాయి.
ఒక సీనియర్ రైల్వే అధికారి వెల్లడించిన ప్రకారం, గతంలో ప్యాసింజర్ రిజర్వేషన్ సిస్టమ్ (PRS) ద్వారా భౌతిక నగదు చెల్లించి టికెట్ కొనుగోలు చేసిన ప్రయాణీకులకు ఒక ముఖ్యమైన వెసులుబాటు ఉండేది. వారు ప్రయాణానికి 48 గంటల ముందు వరకు, అదనంగా కేవలం ₹20 (స్లీపర్ టికెట్‌కు) చెల్లించి, తమ ప్రయాణ తేదీని మరో అనుకూలమైన తేదీకి మార్చుకునే అవకాశం ఉండేది. ఈ నిబంధన ఎంతో మంది ప్రయాణికులకు అత్యవసర సమయాల్లో లేదా అనివార్య కారణాల వల్ల ప్రయాణాన్ని వాయిదా వేసుకోవాల్సి వచ్చినప్పుడు గొప్ప ఉపశమనాన్ని కలిగించింది.
డిజిటల్ చెల్లింపు: ప్రయాణీకుల జేబుకు చిల్లు
అయితే, ఇప్పుడు డిజిటల్ చెల్లింపు విధానాన్ని ప్రవేశపెట్టిన తర్వాత, ఈ పద్ధతిలో టికెట్ కొనుగోలు చేసినవారికి ఆ సౌలభ్యం లేకుండా పోయింది. వివిధ కేటగిరీల టికెట్లకు నిర్ణయించిన అదనపు ఛార్జీ చెల్లించి ప్రయాణ తేదీని మార్చుకునే అవకాశం ప్రస్తుతం సాంకేతికంగా లేదు.
దీనికి బదులుగా, ప్రయాణీకుడు ఇప్పుడు పాత టికెట్‌ను క్యాన్సిల్ చేయవలసి వస్తుంది. స్లీపర్ క్లాస్ టికెట్‌కు అయితే అదనంగా ₹120 క్యాన్సిలేషన్ ఛార్జీ (రైల్వే నిబంధనల ప్రకారం) చెల్లించి టికెట్‌ను రద్దు చేయాలి. ఆ తర్వాత, వారు కోరుకున్న తేదీకి కొత్త టికెట్‌ను మళ్లీ బుక్ చేసుకోవాలి.
ఈ విధానం ప్రయాణికులపై రెట్టింపు భారాన్ని మోపుతోంది:
- పెరిగిన ఖర్చు: తేదీ మార్పు కోసం కేవలం ₹20 చెల్లించే స్థానంలో, ఇప్పుడు క్యాన్సిలేషన్ ఛార్జీగా ₹120 కోల్పోవాల్సి వస్తుంది. ఇది మధ్యతరగతి ప్రయాణికులకు ఆర్థిక నష్టమే.
- నగదు భారం: రద్దు చేయబడిన టికెట్ యొక్క వాపసు (Refund) మొత్తం తరువాత కాలంలో ప్రయాణికుడి ఖాతాలో జమ అవుతుంది. కొత్త టికెట్‌ను బుక్ చేసుకోవడానికి వెంటనే మొత్తం డబ్బును మళ్లీ చెల్లించవలసి వస్తుంది. ఈ మార్పు కారణంగా, ప్రయాణీకుడు కొత్త టికెట్ బుక్ చేసుకోవడానికి ఎక్కువ నగదు లేదా అకౌంట్ బ్యాలెన్స్ సిద్ధంగా ఉంచుకోవాల్సిన అవసరం ఏర్పడింది. ఇది పల్లె ప్రాంతాల నుండి వచ్చే లేదా తక్కువ నగదు లావాదేవీలు నిర్వహించే ప్రయాణికులకు పెద్ద ఇబ్బంది.
సాంకేతికత vs సౌలభ్యం
డిజిటల్ లావాదేవీలు పారదర్శకతను, వేగాన్ని పెంచినప్పటికీ, ప్రయాణికులకు సౌలభ్యాన్ని తగ్గించడంపై రైల్వే అధికారులే ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తున్నారు. “డిజిటల్ సిస్టమ్ ద్వారా తేదీ మార్పును ఎందుకు అనుమతించలేకపోతున్నామో స్పష్టమైన సాంకేతిక వివరణ లేదు. ఈ విషయంలో సిస్టమ్‌ను మెరుగుపరచాల్సిన అవసరం ఉంది,” అని రైల్వే ఉద్యోగుల సంఘం నాయకుడు ఒకరు అభిప్రాయపడ్డారు.
భారతీయ రైల్వే ప్రతిరోజూ మిలియన్ల మంది ప్రయాణికులకు సేవలు అందిస్తుంది. వారిలో ఎక్కువ మంది ఇప్పటికీ అత్యవసర పరిస్థితుల్లో లేదా అనివార్య కారణాల వల్ల తమ ప్రయాణ తేదీలను మార్చుకోవాలనుకుంటారు. ప్రస్తుత డిజిటల్ విధానం, వారికి తక్కువ ఖర్చుతో కూడిన తేదీ మార్పు హక్కును హరించి, క్యాన్సిలేషన్ మరియు రీ-బుకింగ్ అనే ఖరీదైన ప్రక్రియ వైపు నెట్టివేసింది. ఈ విషయంలో రైల్వే తక్షణమే దృష్టి సారించి, డిజిటల్ పద్ధతిలో కూడా పాత ₹20 చెల్లింపు విధానాన్ని పునరుద్ధరించాలని ప్రయాణీకుల సంఘాలు డిమాండ్ చేస్తున్నాయి. ఈ సమస్యపై రైల్వే ఉన్నతాధికారుల తదుపరి నిర్ణయం కోసం లక్షలాది మంది ప్రయాణికులు వేచి చూస్తున్నారు.